Konferans Gündeminin İlk Maddesi üzerinde konuşma: "SultanGaliyev
olayı"
10 Haziran 1923
Kürsüyü burada konuşma yapan yoldaşların konuşmalarına birkaç
yorum yapmak için aldım. Sultan Galiyev olayı nı içeren ilkesel yanını, bunu,
gündemin ikinci maddesiyle ilgili raporumda ele alamaya çalışacağım.
Her şeyden önce Danışma Konferansı nın kendisi ile ilgili
olarak burada birisi (tam olarak kim olduğunu unuttum), bu Konferansın
olağandışı bir olay olduğunu söyledi. Bu doğru değildir. Bu tür danışma
konferansları Partimiz için yeni bir olay değildir.
Şimdiki Konferans, Sovyet iktidarının varoluşundan beri
dördüncü benzeridir. 1919'un başlarına kadar üç danışma konferansı düzenlendi.
O sıralarda koşullar, böyle danışma konferanslan toplamamıza olanak veriyordu.
Ancak sonraları, 1919'dan sonra, iç savaşla aşırı derecede ve zorunlu olarak
ilgilenmemiz gerektiği 1920 ve 1921 yıllarında, bu tür danışma konferansları
yapmaya zamanımız yoktu.Ve sadece şimdi, Içsavaşı sona erdirdikten, ekonomik
inşaya derinden başladıktan, şimdi Parti çalışmasının kendisi de özellikle
ulusal Bölgelerde ve Cumhuriyetlerde daha somut bir hale geldikten sonradır ki -
ancak bundan sonradır ki, böyle bir danışma konferansı toplama olanağına
kavuştuk. Sanırım Merkez komitesi tabanda siyasetimizi uygulayanlarla, o
siyaseti saptayanlar arasında, tam bir karşılıklı anlama yaratabilmek için daha
sık bir şekilde bu araca başvuracaktır. Bence bu tür danışma konferansları,
yalnız bütün Cumhuriyetlerin ve Bölgelerin temsilcileri ile değil, aynı zamanda
tek tek Bölge ve Cumhuriyetler çerçevesinde de daha somut kararlar
belirlenebilmesi için uygulanmalıdır..Tek başına bu, hem Merkez Komitesini hem
de yerel lerdeki sorumlu işçileri tatmin edebilir.
Bazı yoldaşların, Sultan Galiyev'in, yanılmıyorsam
Adigamov'a gönderdiği ilk gizli mektubu okuma fırsatı bulduğumda onu uyardığımı
söylediklerini duydum. Sanırım herkesten önce ve en çok konuşması gerekli olan
Adigamov burada her nedense susuyor ve söz almıyor. Bu yoldaşlar tarafından
Sultan Galiyev'i çok fazla korumuş olmakla kınandım. Evet, onu gerçekten
de, mümkün olduğu sürece korudum , ve bunu (onu korumayı) görevim olarak
gördüm ve hala görmekteyim. Ama onu sadece belli bir noktaya-sınıra
kadar savundum. Ve ne zamanki Sultan Galiyev o noktanın -sınırın dışına
çıktı, ona sırt çevirdim. Sultan Ga liyev'in ilk gizli mektubu, onun daha o
zaman Parti ile bağını kopardığının kanıtıdır, mektubun tonu nerdeyse bir beyaz
muhafızınki gibidir, Mekez Komitesi üyeleri üzerine yazdıklarını birisi ancak
düşmanları hakkında yazabilir.
Onunla tesadüfen, Tarım Halk Komiserliği sorunlarında Tatar
Cumhuriyeti'nin taleplerini temsil ettiği Politbüro'da karşılaştım. Daha o zaman
kendisini, onun gizli mektubunu Parti düşmanı olarak nitelendirdiğim,
validovunkine benzer bir örgüt kurmakla suçladığım ve kendisine, illegal, Part i
düşmanı çalışmasını durdurmazsa sonunun kötü olacağını ve benden hiçbir destek
görmeyeceğini açıkladığım bir notla uyardım. Bana oldukça utanç duymuş bir
şekilde cevap verdi, yanıltıldığını, gerçekten de Adigamov'a yazdığını, ama
iddia edilenleri değil başka şeyler yazdığını söyledi; her zaman Partiye
sadık olduğunu ve gelecektede sadık kalacağına dair şerefi üzerine söz verdiğini
ekledi. Buna rağmen sekiz gün sonra Adigamov'a ikinci bir gizli mektup
gönderiyor ve bu mektu bunda ona, Basmaçlar ve önderleri Validov'la ilişki
kurmasını ve mektubu "yakmasını" öneriyor. Bu nedenle, bütün herşey bir
alçakIık, ve bir aldatmacaydı, ve bu benim Sultan Galiyev'le bütün bağlarımı
koparmak zorunda bıraktı. O andan itibaren Sultan Galiyev benim için, Parti
sınırları dışında, Sovyetler dışında duran bir adamdı, ve birçok kez benimle
*dertleşmek* için ısrar ettiyse de, onunla konuşmayı imkansız gördüm. Ta
1919'un baslarında *Sol* yoldaşlar beni, Sultan Galiyev'i desteklemekle , onu
Parti içinde tutmaya çalışmakla, milliyetçilikten vaz geçip Marksist olacağı
umuduyla onu korumak isteğimle kınadılar.
Belirli bir dönem onu desteklemeyi gerçekten de
sorumluluğum olarak gördüm. Doğu Cumhuriyetlerinde ve Bölgelerin de
aydınlar, düşünebilen insanlar, ve hatta sadece okuma-yazma bilen insanlar o
kadar az ki , insan parmakla"sayabilir. – bu koşullar altında bunlara nasıl
değer veremeyiz? Parti için ve partied tutmak için ihityacımız olan Doğu'nun
insanlarını çürümeden kurtarmak için her türlü çareye başvurmamak canilik
olurdu.
Ama her şeyin bir sınırı vardır. Ve Sultan Galiyev
komünistlerin kampından Basmaçların kampına geçtiği anda, bu sınırı aşmıs oldu.
O zamandan itibaren, Parti için varolmaktan çıktı. Türk
elçisini, Partimizin Merkez Komitesi'nden daha kafa dengi saymasının nedeni de
budur.
Buna benzer bir suçlamayı Şamigulov'dan duydum, onun
Validov la ilişkiyi bir çırpıda bitirmekte ısrar etmesine rağmen, Validov'u
Parti için elde tutma çabasıyla korudum. Onun muhtemelen kendini düzelteceği
umuduyla Validov u gerçekten de korudum. Siyasal partilerin tarihinden
bildiğimiz gibi, en kötü insanlar (bile) düzeldi. Şamigulov'un sorunun
çözümünü çok basit biçimde ele aldığı kararına vardım. Onun önerilerini kaale
almadım. Doğru Şamigulov'un tahminleri bir yıl içinde doğrulandı,
Validov kendini düzeltmedi, Basmaçlara katıldı. Ama yine de Validov'un
Partiden ayrılmasını bir yıl geciktirmekle, Parti bu işten kazançlı çıkmıştır.
Eğer 1918'de Validov'u defterden silseydik, Murtazin, Adigamov, Khalikov ve
başkaları gibi Yoldaşlar saflarımızda kalmazlardı bundan eminim. (Bir
ses: Khalikov kalırdı. Belki Khalikov gitmezdi ancak saflarımızda çalışan
yoldaşlardan bütün bir grup Validov'la birlkte giderdi. Hoşgörümüzle ve
ileriyi kollayarak davranmakla elde ettiğimiz budur.
Ryskulov'u dinledim, ve söylemeliyim ki, onun konusması
tamamıyle içten bir konuşma değildi, yarı diplomatik bir konuşmaydı (Bır ses:
"Çok doğru!"); konuşması genelde kötü intiba bıraktı. Ben ondan daha fazla
açıklık ve daha fazla içtenlik beklerdim. Ryskulov ne derse desin, hiç kimseye
göstermemiş olduğu Sultan Galiyev'in iki gizli mektubunu evinde sakladığı
aşikardır , Sultan Galiyev ile ideolojik olarak bağlı olduğu aşikardır .
Ryskulov'un, Sultan Galiyev olayı ile suç teşkil eden ilişkisini reddetmesi,
Basmachılara giden yolda Sultan Galiyev ile birlik olmadığını iddia etmesi nin
hiç bir önemi yoktur. Bu Konferansta ilgilendiğimiz konu bu değildir.
Bizi ilgilendiren konu Sultan Galiyev izm le olan
entellektüel ve ideolojik bağdır. Ryskulov ile Sultan Galiyev arasında
böyle bir bağın var olduğu ise açıktır, yoldaşlar, bunu Ryskulov bile inkar
edemez. Yüce bir saat değil onun için burası, bu kürsüden, en sonunda " kesin
ve kayıtsız-şartsız Sultan Galiyevizm ile arasına mesafe koymasının artık
zamanı değil midir? Bu anlamda Ryskulov'un konuşması, yarı diplomatikti ve
tatmin edici değildi.
Aynı şekilde Yenbayev de dipLomatik ve içten olmayan bir
konuşma yaptı. Şu - Sultan Galiyev'in tutuklanmasında sonra Enbayev ve
ideolojik bakımdan yeterince sağlam olmamalarına rağmen mükemmel pratikçiler
saydığım bir grup Tatar işçi sorumlularının, içinde onun derhal serbest
bırakılmasını talep ettikleri, Sultan Galiyev için kefil oldukları ve evinde ele
geçirilen belgelerin gerçek olmadığını ima ettikleri bir yazıyla başvurdukları
gerçek değil midir? Bu gerçek değil midir? Ama yapılan araştırma-soruşturma neyi
ortaya çıkarmıstır? Bütün bu belgelerin hakiki olduğunu. Belgelerin hakikiliğini
Sultan Galiyev'in kendisi de kabul etmiş ve belgelerden çıkarılabilecek
olandan çok daha büyük suçlar işlediğini itiraf etmistir, Sultan Galiyev, suçunu
tamamıyle sonuna kadar kabul etmiştir, kabul etmiş ve pişmanlığını belirtmiştir.
Tüm bunlardan sonra, Yenbayev'in hatalarını kesinlikle ve katiyetle kabul etmesi
ve Sultan Galiyev'le arasına mesafe koyması gerektiği açık değil midir? Ancak
Yenbayev bunu yapmamıstır. O, "Sollar" ile alay etme fırsatı bulmuş; Sultan
Galiyev izm ile, Sultan Gallyev'in içine yuvarlandığı uçurumla arasına kesin ve
komünist tarzda mesafe koymak aklına gelmemiştir; açıktır ki, diplomasinin
kendini kurtaracağını sanmıştır. . . .
Firdevs'in konuşması da A'dan Z'ye diplomasiden başka
birşey değildi. İdeolojik bakımdan kim kimi yönetmiştir,Sultan Galiyev Firdevs'i
mi, yoksa Fırdevs sultan Galiyevi mi , bu soruyu açık bırakıyorum, gerçi ben
ideolojik ikolarak ve tersinden çok, Firdevs'in Sultan Galiyev'i yönettiği
kanısındayım.
Ben, Sultan Galiyev'in teoride çalışmalarında-
denemelerinde özel olarak reddedilmesi gereken birşey görmüyorum.
Eğer sultan Galiyev, Pan-Türkizm ve Pan-İslamizmin
ideolojik alanıyla sınırlı kalsaydı, bu bu kadar kötü olmazdı, o zaman
derdim ki, X. Parti Kongresi'nin ulusal soruna ilişkin kararı bu akımı
yasaklamasına rağmeen, bir ideoloji olarak pan-Türkizm ve Pan-İslamizm henuz
katlanılabilir bir şeydir, ve Partimizin safları içinde sınırlayarak bu
akımlar eleştirmekle yetinilebilir. Ama ideolojik denemeler-pratikler,
Basmaçhların pratiği, Firdevs'in yapmaya çalştığı gibi, Basmaçhı liderleriyle,
Vyalidov ve diğerleriyle bağ kurmakla sonuçlanırsa, burada, ideoloji
nin masum olduğu temelinde iddia ile asla pratik doğrulanamaz-haklı kılınamaz.
Sultan Galiyev'in faaliyetini böyle mazur göstererek kimseyi aldatamazsınız.
Bu yolla emperyalizm ve çarlık için de bir mazeret
bulunabilir çünkü onların da bazen çok masum görünen bir ideojojisi vardır.
Kimse bu biçimde muhakeme yürütemez. Siz burada mahkeme önünde değilsiniz,
diploması değil açıklık ve içtenlik bekleyen sorumlu işçilerinin danışma
konferansı önündesiniz.
Bence Khojanov iyi konuştu. İkramov'un konuşması da ,fena
değildi. Ama bu yoldaşların konuşmalarında insanı düşündüren bir pasaja dikkat
çekmek istiyorum. İkisi de bugünkü Türkistan'la çarlık zamanının Türkistan'ı
arasında bir fark, olmadığını, yalnızca tabelanın değiştiğini, Türkistan ın
çarlık zamanındaki durumunda kaldığını söylediler. Yoldaşlar, eğer bu yanlış bir
dil sürçmesi değil de düşünülerek , değerlendirmeyle , ve eğer bunlar tam
bilinçle söylendiyse, o zaman bu durumda Basmaçhların haklı ve bizim haksız
olduğumuzu söylemek gerekirdi. Eğer Türkistan çarlık altında olduğu gibi,
bugün de gerçekten bir sömürgeyse, o zaman Basmaçhlar haklıdır, Sovyet iktidarı
çerçevesı ıçinde bir sömürgenin varlığına gözyuman kimseler olarak , o zaman
Sultan Galiyev'i yargılayan biz değil, tam tersine Sultan galiyevin bizi
yargılaması gerekir.. Eğer bu doğruysa, sizlerin de Basmachlara neden
katılmadığınızı anlamıyorum. Öyle anlaşılıyorki , Khocanov ve İkramov,
konuşmalarının bu pasajını fazla uzun boylu düşünmemişler, çünkü bugünün
Sovyet Türkisan'ının çarlık Türkistan'ından temelden farklı olduğunu bilmemezlik
edemezler. Üzerinde düsünüp yanılgılarını düzeltebilmeleri için, bu yoldaşların
konuşmalarındaki bu hatalı noktaya işaret etmek istedim .
"Sollar" ve sağlara gelince.
Çeşitli Bölgelerin ve Cumhuriyetlerin komünist örgütleri
içinde bunlar var mıdır? Elbette vardır. Bu inkar edilemez.
Sağ ların günahları nerededir? NEP'le bağıntılı 'olarak
gelişen ve güçlenen milliyetçi eğilimlere karşı Sağ ların bir panzehir,
güvenilir bir barikat oluşturamaz ve oluşturamayacak olmaları gerçeğidir. Sultan
Galiyevizmin varlığı gerçeği, Doğu Cumhuriyetlerinde, özellikle de Başkıristan
ve Tataristan'da belirli bir yandaş çevresi kazanmış olması , bu cumhuriyetlerde
büyük çoğunluğu teşkil eden sağ unsurların milliyetçiliğine karşı yeterli bir
barikat olmadığı gerçeğine şüphe bırakmaz..
Aklımızdan çıkarmamamız gerekir ki, sınır bölgelerdeki,
Cumhuriyetlerdeki ve Bölgelerdeki komünist örgütlerimiz, ancak milliyetçiliği
aştıkları zaman gelişebilirler, ayaklarını sağlam yere basabilirler,
gerçekten enternasyonalist Marksist kadrolar haline gelebilirler. Sınır
Bölgelerde ve Cumhuriyetlerde Marksist kadroların, Marksist öncülerin
yetiştirilmesinin önündeki başlıca ideolojik engel milliyetçiliktir.
Partimizin tarihi gösteriyor ki, Bolşevik Partinin Rus
bölümü Menşevizme karşı mücadele içinde büyümüş ve güçlenmiştir, çünkü
Menşevizm burjuvazinin bir ideolojisidir, Menşevizm, burjuva ideolojisinin
Partimiz içine sızmanın kanalını oluşturmaktadır, ve Menşevizm sorununu aşmadan
Partimiz ayaklarını sağlam yere basamazdı. İlyiç (Lenin) bu konuda birçok defa
yazmıştır. Bolşevizm, Menşevizmi örgütsel ve ideolojik biçimlerinde altettiği
ölçüde, gerçekten yönetici bir parti olarak gelişmiş ve güçlenmiştir. Sınır
bölgelerde ve Cumhuriyetlerdeki komünist örgütlerimiz için aynı şey
milliyetçilik ile ilgili olarak geçerlidir. Bolşevik Partisi için
Menşevizm geçmişte hangi rolü oynadıysa, milliyetçilik şu anda bu örgütler için
aynı rolü oynuyor.
Sınır bölgelerde her çesit burjuva etkiler, Menşevik dahil,
örgütlerimize ancak milliyetçilik maskesi altında sızabilir.
Cumhuriyetlerdeki örgütlerimiz ancak Partimiz içine sızan milliyetçi etkilere
karşı, burjuvazı canlandığı için, NEP geliştiği için, milliyetçilik geliştiği
için, aynı şekilde yerel milliyetçiliği körükleyen BüyükRus şovenizminin
kalıntıları varolduğu için, bütün olanaklarıyla milliyetçiliği destekleyen
yabancı devletlerin etkisi ağır bastığı için sızan milliyetçi etkilere
karşı direnecek durumda olduklarında gerçek Marksist olabilirler. Cumhuriyet
ve Bölgelerdeki bu düşmana karşı mücadele - eğer ulusal Cumhuriyertlerdeki
komünist örgütlerimiz hakiki Marksist örgütler olarak güçlenmek istiyorlarsa, bu
aşamayı mutlaka geçirmek zorundadırlar. Başka bir yol yoktur. Ve bu savaşta Sağ
güçsüzdür. Güçsüzdür, çünkü Partimize karsı güvensizliğe bulaşmışlardır, ve
çünkü milliyetçilik etkisine kolayca kapılmaktadırlar.
Cumhuriyetlerdeki ve Bölgelerdeki komünist örgütlerdeki
Sağ ın günahı işte budur.
Ama sınırr bölgelerin "solcuları" da daha az günah
işlemiyorlar, belki de bunların günahı daha büyüktür. SInır bölgelerdeki
komünist örgütler, milliyetçiliği altetmeden güç lenemez ve hakiki Marksist
kadrolar haline gelemezlerse, bu kadrolar bizzat aneak, eğer kendilerinetavizler
verilmesi gereken azçok sadık ulusal unsurların tümünü devlet kurumları na
açekmek için yeterince esnek olmayı öğrendikleri za man, Parti içinde
milliyetçiliğe karşı kararlı mücadele ile yerli halk arasından az çok sadık
unsurların, aydınların vs. Sovyet çalışmasına çekilmesi için aynı ölçüde kararlı
mücadele arasında manevra yapmayı öğrendikleri zaman, kitlesel örgütler haline
gelebilirler ve emekçi kitlelerin çoğunluğunu çevrelerinde toplayabilirler.
SInır bölgelerdeki "Sol"lar, Partiye karşı o kuşkucu tutumdan, milliyetçi
etkilere kapılma eğiliminden azçok özgürdürler. Ama "Sol"ların günahı sudur
ki, onlar burjuva-demokratik ve sıradan sadık unsurlara karşı esnek davranmayı
bilmiyorlar, bu unsurları yakınlaştıracak manevra yapamıyorlar ve yapmak
istemiyorlar, ülkede emekçilerin çoğunluğunu kazanmaya yönelik Parti
çizgisini çarpıtıyorlar. Oysa gerekli olan, milliyetçilikle mücadele ile,
azçok sadık tüm unsurları devlet kurumlarımızda çalışmaya çekme arasında
manevra yapmak için bu esnekliği ve bu beceriyi her ne pahasına olursa olsun
elde etmek ve kazanmaktır.
Bunu ancak, eğer bögelerimizde ve Cumhuriyetlerimizde
karşılaştığımız tüm çapraşıklığı ve özgüllüğü hesaba katarsak, eğer bu bölgelere
merkezi sanayi bölgelerindeki örnekleri basit birşekilde aşılamaya kalkışmazsak,
çünkü bu örnekler mekanik bir şekilde kenar bölgelere aşılanamaz, eger halkın
milliyetçi eğilimli unsurlarını, milliyetçi eğilimli küçük burjuvaları bir
kenara atmazsak, eğer bu unsurları devlet emrinde çalışmaya sevk etmeyi
öğrenebilirsek, o zaman kazanabiliriz.
"Sol"lar, sekterliğe bulaştıkları ve Partinin ulusal
Cumhuriyet ve Bölgelerdeki bu karmaşık görevlerinin muazzam önemini
anlayamadıkları için günah işlemektedirler.
Sağ lar milliyetçiliğe boyun eğme eğilimleri ile sınır
bölgeler deki komünist kadroların büyümesini zorlaşıtırırken, "Sol"lar da
Partimizi, basitleştirilmiş ve aceleci "komünizm "leriyle Partimizi köylülük ve
yerli nüfusun geniş katmanlarından soyutlama tehlikesiyle tehdit etmektedirler.
Bu iki tehlikeden hangisi daha büyük tehlikedir? Eğer "sol"a
sapan yoldaşlar, ülkede nüfusu yapay olarak katmanlara bölme siyasetini
uygulamaya devam etmeyi düşünüyorlarsa - ve bu siyaset, yalnız Çeçenler
Bölgesi'nde ve Yakutlar Bölgesi'nde, yalnızca Tükistan da izlenmemiştir (İbrahimov:
"Bu nlar farklılaştırma taktikleridir.") Şimdi de İbrahimov, katmanlara bölme
taktiği yerine, ayırdetme taktiğini koymayı akıl etti, ama bu birşeyi
değiştirmez, dediğim gibi, eğer bu yoldaşlar, tepeden bir katmanlara bölme
siyasetini uygulamaya devam etmeyi düşünüyorlarsa; eğer yaşam tarzını ve
somut koşulları hesaba katmadan, Rus örneklerini öz gül ulusal koşullara
aşılayabileceklerini Sanıyorlarsa; eğer bunlar, milliyetçiliğe karşı
savaşırken, aynı zamanda ulusal olan her şeyi de bordadan denize atmayı gerekli
sayıyorlarsa; kısacası , eğer sınır bölgelerindeki "Sol" komünistler iflah olmaz
olarak kalma eğilimindelerse, iki tehlikeden , bu"sol" tehlikenin en
tehlikelisi olduğunu söylemeliyim.
Sağ ları milliyetciliğe karşı savaştrımak için acımasızca ,eleştirmeliyiz
, yerel halk arasından gerçek Marksist Leninist kadrolar yaratmayı öğretmeliyiz.
Aynı zamanda Sol ları da esnek ve hünerli bir şekilde
taktikci olmayı , böylece de halkın geniş kitlelerini saflara kazamayı, öğretmek
için acımasızca eleştirmeliyiz.
Bunların hepsinin yapılması gerekir, çünki Khocanov
yoldaşın doğru bir şekilde belirttiği gibi, gerçek orta da, Sağ lar ile Sollar
arasında yatmaktadır.
Stalin ,RIGHTS AND "LEFTS" IN THE NATIONAL REPUBLICS AND
REGIONS Speech on the First Item of the Conference Agenda:"The Sultan-Galiyev
Case"
Çevirenin notu..
Stalin gerçek orta da derken orta yoldan bahsetmiyor, sağ sapmayla sol sapma
arasındaki , yani oportunizmle sekterlik arasında kurulması gereken diyalektik
denge den bahsediyor…
Erdoğan Ahmet