MARX'TAN MANCHESTER'DEKİ ENGELS'E
Londra, 16 Nisan 1856
... Önceki gün
People's Paper'in
[323] yıldönümünü kutlamak üzere küçük bir ziyafet vardı. Şu sıra gerektiği için ve özellikle (Gazetede de duyurulduğu gibi) bütün mülteciler içinde
yalnızca ben çağrılmış olduğum ve bütün ülkelerdeki proletaryanın egemenliğini selamlamak üzere ilk kadehi kaldırmak bana düştüğü için, bu kez çağrıyı kabul ettim. Böylece, küçük bir İngilizce konuşma yaptım, ama bana kalsa bastırmazdım.
[3] Aklımdan geçirdiğim amaç gerçekleşti.
(sayfa 637) Toplantı biletini 2s. 6d.'ye almak zorunda kalmış olan M. Talandier ve geri kalan Fransız ve öteki mülteciler avanesi, bizim çartistlerin yegane "içten" müttefikleri olduğumuza, ve açık gösterilerden kaçınıyor ve çartizmle açıkça flört etmeyi Fransızlara bırakıyor olmamıza karşın, tarihsel olarak zaten bize düşen konumu herhangi bir anda tekrar elde etme gücüne sahip olduğumuza kendilerini inandırmışlardı. Bu daha da zorunlu bir hale gelmişti, çünkü Pyat'ın başkanlığı altındaki 25 Şubat toplantısında o cahil
Scherzer (eski dost) öne çıkıp, gerçekten berbat Straubinger üslubuyla, kendilerini (cahilleri) güç bir durumdayken terketmiş bulunan ve böylece öteki ulusların önünde kendilerini itibardan düşürmeye zorlamış olan Alman "bilginlerini" "entelektüel işçileri" suçladı. Bu Scherzer'i Paris günlerinden bilirsin. Dost
Schapper ile daha başka görüşmeler yaptım ve kendisinin çok tövbekâr bir günahkâr olduğunu gördüm. Son iki yıldaki inziva yaşamı, zihni melekelerini bilemiş gibi görünüyor. Her durumda bu adamı elde bulundurmakta, ve daha çok Willich'in ellerinden uzak tutmakta her zaman için yarar olabileceğini takdir edersin. Schapper şimdi Windmill Street'teki cahillere
[338] çok kızgın.
Steffen'e gönderdiğin mektupla ilgileneceğim. Levy'nin mektubunu da kendi elinde tutmalıydın. Bana geri göndermeni istemediğim bütün mektuplara ilişkin olarak genellikle böyle davran. Ne kadar az postaya verilirlerse o kadar iyi. Rhine eyaleti konusunda seninle tamamıyla aynı görüşteyim. Bizim için talihsizlik olan şey, "anayurda ihanet" kokan bir şeyi uzaktan hayal-meyal seçiyor olmam. Bu, Berlin'deki olayların akışına, Mayence Clubbistlerin
[339] eski devrimdeki durumlarına benzer bir durum içine itilip itilmeyeceğimize çok bağlı olacaktır. Bu çok zor bir durum yaratır. Biz ki, Rhine'in öteki yakasındaki değerli kardeşlerimiz konusunda çok şey biliriz! Almanya'da her şey, proleter devrimin Köylü Savaşının bir ikinci baskısıyla desteklenmesi olanağına bağlı olacaktır. O zaman durum son derece güzel olacaktır. ...
(sayfa 638)
Tamamı, ilk kez, Rusca olarak
K. Marx ve F. Engels Yapıtlar'da
(Birinci Baskı, c. XXII, 1929)
yayınlanmıştır
MARX'TAN RYDE'Kİ ENGELS'E
[Londra,] 25 Eylül 1857
... "Army"nin
[4] çok güzel olmuş; ancak hacmini görünce kafama bir şeyle vurulmuş gibi oldum, çünkü bu kadar çok çalışmak sana epey zarar vermiş olmalı. Çok geç saatlere kadar çalışacağını bilseydim, bütün bunlara boş vermeyi yeğlerdim.
Army'nin tarihi, bizim üretici güçlerle toplumsal ilişkiler arasındaki bağ konusundaki anlayışımızın doğruluğunu herhangi başka bir şeyden daha açık bir biçimde ortaya koyuyor. Genel olarak, ordu, iktisadi gelişme için önemlidir. Örneğin, eskilerin ilk kez eksiksiz bir ücret sistemi geliştirmeleri ordu içinde olmuştur. Buna benzer bir biçimde, Romalılar arasında da
peculium castrense,
[5] aile babalarının dışında kalan kimselerin taşınabilir mülk üzerindeki haklarının tanındığı ilk yasal biçim olmuştur.
Fabri korporasyonundaki lonca sistemi de öyle. İlk kez büyük ölçekte makine kullanımı da burada. Madenlerin özel değerleri ve bunların para olarak kullanılması bile —Grimm'in taşdevri sona erer ermez— başlangıçta bunların askeri önemine dayandırılmış gözükmektedir. Bir dal
içersindeki işbölümü de ilk kez ordular içinde gerçekleştirilmişti. Burjuva toplumunun aldığı biçimlerin tüm tarihi burada çok çarpıcı bir biçimde özetlenmiştir. Eğer bir gün zaman bulabilirsen, sorunu bu açıdan işlemelisin.
Kanımca, anlatımında, gözden kaçmış noktalar yalnızca şunlardır: 1) Büyük çapta ve derhal kullanılmaya hazır ücretli askerlerin ilk kez Kartacalılarda görülmesi (kendi özel kullanımımız için, ancak daha sonradan tanıdığım bir Berlinli tarafından yazılmış Kartacalı ordulara ilişkin bir kitap arayacağım). 2) Ordu sisteminin 15. ve 16. yüzyıllarda İtalya'daki gelişmesi. Herhalde taktiksel oyunlar burada geliştirilmişti. Makyavelli'nin, Floransa'nıin tarihinde Condottieri'nin
[340] birbirleriyle nasıl savaştıklanna ilişkin anlatılı
(sayfa 639) (senin için bir kopyasını çıkartacağım) son derece mizahi. (Hayır, Brighton'da seni görmeye geldiğimde —ne zaman?—, Makyavelli'nin cildini beraberimde getirmeyi yeğlerim. Onun Floransa tarihi bir şaheser.) Ve, son olarak, 3) ilk kez Persliler arasında, sonradan çok çeşitli biçimlerde tadilata uğramış olsa bile, Moğollar, Türkler, vb. arasında görüldüğü biçimiyle asyatik askeri sistem. ...
(sayfa 640)
İlk kez Der Briefwechsel zwischen
F. Engels und K. Marx'ta
(Bd. II, Stuttgart 1913) yayınlanmıştır